Κυριακή 9 Ιουνίου 2013

Λίστες, δικαιώματα και δημοκρατία

Λίστες, δικαιώματα και δημοκρατία
Του Δημητη Τζανακοπουλου* 


Η συζήτηση στον ΣΥΡΙΖΑ για τη μορφή, τις διαδικασίες και τις δομές του νέου κόμματος δεν πρέπει να περιοριστεί σε μια απλή εσωκομματική μάχη χαρακωμάτων. Σε μια μεταβατική περίοδο, που οι παλιές βεβαιότητες έχουν πεθάνει και νέες δεν έχουν ακόμη γεννηθεί, είναι πολύ σημαντικό να συζητήσουμε δημόσια με όρους που θα εμπλέκουν τα μέλη αλλά και τους πολίτες που παρακολουθούν, στηρίζουν ή θέλουν να στηρίξουν τον ΣΥΡΙΖΑ.


Είναι συχνό το φαινόμενο να θεωρούνται οι συζητήσεις για την εσωτερική οργάνωση των κομμάτων ως ήσσονος σημασίας ζητήματα, που δεν αφορούν κανέναν εκτός από μια περιορισμένη κομματική γραφειοκρατία. Πόσες και πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει κλισέ κριτικές, που δήθεν μας αποστομώνουν, εναντίον των γραφειοκρατών που αδιαφορούν για την κοινωνία και τα προβλήματά της και ασχολούνται μόνο με τη νομή της εσωκομματικής εξουσίας;
Δεν πρόκειται όμως περί αυτού. Η εσωτερική οργάνωση ενός κόμματος, ο σεβασμός της δημοκρατίας, η ενεργοποίηση των μελών και η συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων δεν είναι ένα απλό εσωκομματικό θέμα στον βαθμό που το κόμμα αυτό θέλει να ανατρέψει τις υπάρχουσες ιδεολογικές, πολιτικές και οικονομικές σχέσεις εξουσίας, να φέρει μια συνολική πολιτική ανατροπή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η οργάνωση ενός κόμματος πρέπει να αντιστοιχεί, σε ό,τι αφορά τις αξίες και τους σκοπούς του, με την οργάνωση της κοινωνίας που οραματίζεται το εν λόγω κόμμα. Εξάλλου το κόμμα δεν είναι απλώς ένα μέσο για την πραγματοποίηση ενός σκοπού, αλλά ο σκοπός είναι εμμενής στο μέσο.
Με τα παραπάνω δεδομένα οφείλουμε να συζητήσουμε στα σοβαρά ένα ζήτημα που προκύπτει διαρκώς από την πανελλαδική συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ και μετά. Το θέμα είναι αν κάποιες από τις οργανωτικές ρυθμίσεις του φορέα μας, όπως είναι για παράδειγμα η δυνατότητα ύπαρξης ξεχωριστών λιστών κατά τις ψηφοφορίες για τα όργανα, αναγνωρίζουν και εγγυώνται δικαιώματα που είναι αδύνατον να μπουν σε ψηφοφορία μέσω της οποίας θα αποφασιστεί η διατήρηση ή η κατάργηση τους.
Η συζήτηση αυτή στην πραγματικότητα αγγίζει τον πυρήνα της διαμάχης μεταξύ των φιλελεύθερων θεωρητικών των δικαιωμάτων. Πολλοί φιλελεύθεροι θεωρητικοί υποστηρίζουν ότι τα δικαιώματα λειτουργούν σαν ατού (trumps). Τούτο σημαίνει ότι η συζήτηση για το δέον γενέσθαι οφείλει να σταματά όταν γίνεται επίκληση από κάποιον ενός δικαιώματος. Διότι τα δικαιώματα δίνουν στους φορείς τους τη δυνατότητα να δρουν με συγκεκριμένο τρόπο ακόμα και αν κάποιος συλλογικός σκοπός πιθανόν να εξυπηρετούνταν καλύτερα αν οι εν λόγω φορείς δεν δρούσαν έτσι. Όπως έγραφε ο Τζων Στιούαρτ Μιλλ, "ακόμα και αν όλη η ανθρωπότητα πλην ενός είχε την ίδια γνώμη, η ανθρωπότητα δεν θα δικαιούνταν περισσότερο να αναγκάσει το πρόσωπο αυτό στη σιωπή, απ' ό,τι θα δικαιούνταν αυτό το πρόσωπο, αν είχε τη δύναμη, να αναγκάσει όλη την ανθρωπότητα".
Ακόμα όμως και αν δεχτούμε αυτή την απολύτως φιλελεύθερη άποψη για την κανονιστική δύναμη των δικαιώματων (πράγμα που δεν είναι αναγκαίο, αλλά ας κάνουμε αυτή την παραχώρηση), δεν είναι βέβαιο αν μια συγκεκριμένη ρύθμιση ορίζει δικαίωμα ή απλώς οργανώνει τον τρόπο της άσκησής του. Έτσι στο παραπάνω παράδειγμά μας η κατάθεση διαφορετικών λιστών σε μια διαδικασία ψηφοφορίας δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αναγνωρίζει ένα δικαίωμα, η κανονιστική δύναμη του οποίου μας υποχρεώνει να σταματήσουμε τη συζήτηση και να το σεβαστούμε χωρίς δέυτερη σκέψη. Η γνώμη μου είναι ότι απλώς καθορίζει τους όρους για την άσκηση ενός άλλου δικαιώματος, που είναι αυτό της συγκρότησης τάσεων ως πολιτικών και ιδεολογικών ρευμάτων στο εσωτερικό του κόμματος.
Επομένως, αν εδώ δεν πρόκειται για δικαίωμα με τη στενή έννοια του όρου αλλά για ρύθμιση που καθορίζει τους όρους για την πιο αποτελεσματική άσκησή του, τότε είναι απολύτως εντός των αρμοδιοτήτων ενός συνεδρίου να συζητήσει και να ψηφίσει για το αν θεωρεί ότι ο συγκεκριμένος τρόπος άσκησης είναι ο πιο αποτελεσματικός, δηλαδή αν είναι τέτοιος που ναι μεν να προστατεύει τις μειοψηφίες, αλλά την ίδια στιγμή να εγγυάται επαρκώς την ενιαία έκφραση της συλλογικής βούλησης του κόμματος προς την κοινωνία.

*Ο Δημήτρης Τζανακόπουλος είναι νομικός.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου